شب یلدا

یلدا از واژه‌ ای سریانی به معنای تولد و زایش برگرفته شده است. در باور ایرانیان باستان، تاریکی سمبل اهریمن است و از آن جایی که در طولانی ‌ترین شب سال، تاریکی اهریمنی دیر می ‌پاید، این شب در نظر ایرانیان منحوس و بدقدم بوده و چون فرا می‌ رسید، آتش روشن می کردند تا تاریکی و ارواح اهریمنی و شیطانی بگریزند و نابود شوند. هم چنین مردم گرد هم جمع می شدند و تمام شب را با نوشیدن و خوردن می گذراندند و به شادی و پایکوبی و گفتگو می پرداختند.

ایرانیان باستان با این اعتقاد که سپیده دم شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها طولانی تر می ‌شوند و تابش نور ایزدی جهان را فرا می گیرد، آخرین شب پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید نامیدند و از آن زمان تاکنون، برای آن جشن بزرگی بر پا می شود و به همین دلیل، در آیین زرتشتی، به دهمین ماه سال، دی، به معنای دادار و آفریننده می‌ گفتند که در واقع، ماه تولد خورشید بود. 

آداب و رسوم و شب یلدا

ایرانیان در گذشته شب یلدا را تا طلوع اولین پرتوهای سپیده دم به انتظار باز زاییده شدن خورشید می‌ نشستند و بعضی از آن ها هم در نیایشگاه‌ های پیروان آیین مهر، به نیایش و دعا مشغول می‌شدند تا پیروزی خورشید و شکست اهریمن را از ایزد منان طلب کنند و شب هنگام دعای شکرانه نعمت به جای می آوردند. روز پس از شب یلدا یا همان نخستین روز دی ماه را خور روز یا روز خورشید و دی‌ گان می نامیدند و از آن جایی که این روز تعطیل عمومی بود، به استراحت می پرداختند.
در ایران باستان، خور روز، روز برابری انسان‌ ها بود؛ در این روز، همه، از پادشاه گرفته تا مردم کوچه و بازار، لباس ساده می ‌پوشیدند تا یکسان به نظر بیایند و هیچکس حق دستور دادن و امر کردن به دیگری را نداشت و همه کارها داوطلبانه انجام می شد نه تحت امر و دستور از بالا.

هم چنین، در این روز جنگیدن و خونریزی حتی کشتن گوسفند و مرغ ممنوع بود؛ این موضوع را نیروهای در حال جنگ با ایرانیان هم می‌ دانستند و در میادین جنگ، خونریزی به طور موقت متوقف می ‌شد و در اغلب مواقع همین قطع موقت جنگ به صلح طولانی تبدیل می شد.علت این که ایرانیان باستان در روز تولد دی ماه دست از کار می کشیدند و استراحت می کردند این بوده است که آن ها نمی ‌خواستند احیاناً مرتکب گناه یا رذالتی شوند زیرا آیین مهر، در روز تولد خورشید ارتکاب هر عمل بدی حتی کوچک را گناهی بسیار بزرگ بر می ‌شمرد. هم چنین ایرانیان باستان، درخت سرو را مظهر قدرت در برابر تاریکی و سرما می دانستند و در خور روز در برابر آن می ‌ایستادند و عهد می بستند که تا سال بعد یک درخت سرو دیگر بکارند.ایرانیان در شب یلدا باقی مانده میوه ‌‌هایی را که در طول سال انبار کرده بودند به همراه خشکبار و تنقلات می‌ خوردند و گرد هیزم افروخته می‌ نشستند تا سپیده دم، بشارت روشنایی دهد زیرا به زعم و باور آن ها، در این شب، تاریکی و سیاهی در اوج خود است.

تفأل به دیوان حافظ و شاهنامه خوانی

از رسم ‌های کهن و بی مانند شب یلدا، تفأل به دیوان حافظ است. همان طور که می دانید، اغلب رسم و رسومات و آیین‌ های شب چله،  میراثی از فرهنگ چند هزار ساله ایرانیان است، ولی تفأل به حافظ در شب یلدا در سده‌ های اخیر به دیگر رسوم شب یلدا افزوده شده است. شاهنامه خوانی و قصه گویی بزرگترهای خانواده و فامیل بر دور خوان یلدا هم از دیگر آیین‌ های ایرانیان در این شب است که خاطرات شیرینی برای کودکان رقم می زند.

میوه‌ های شب یلدا

هندوانه: 

 هندوانه میوه ای خنک و تابستانی است به همین دلیل یادآور گرمای تابستان و حرارت خورشید است. باور ایرانیان باستان بر این بوده است که اگر مقداری هندوانه در شب یلدا خورده شود، در سراسر زمستان، سرما و بیماری بر افراد غلبه نخواهد کرد و البته این باور، با توجه به خواص و ویتامین هایی که هندوانه دارد، عجیب و دور از ذهن نیست. هم چنین در شب یلدا معمولاً  هندوانه را به صورت مدور و چون خورشید برش می زنند تا یادآور گرمای تابستان و فرونشاندن عطش باشد.

انار:

 انار سرخ در سفره شب یلدا نشانه ای برای زایش و تولد و شادی است. هم چنین انار میوه ‌ای خون ساز است و به کسانی که پریده رنگ هستند و دچار کم خونی اند، توصیه می‌شود آب انار بنوشند. انار باعث تقویت سیستم دفاعی بدن و افزایش انرژی و تصفیه خـون می‌ شود و رنگ رخساره را شاداب می ‌کند؛ به همین دلیل انار را نماد زایش و شادی می ‌دانند.

آجیل:

 آجیل شب یلدا اغلب طعم شیرینی دارد و شامل پسته، بادام، فندق و گردو هم می شود. در بعضی مناطق از میوه‌ های خشک نیز به عنوان آجیل شب چله استفاده می کنند. دانه ‌های آجیل سرشار از کالری و ویتامین و مواد معدنی هستند و به سلامت عمومی بدن کمک می کنند؛ هر چند که حتماً باید در حد تعادل مصرف شود.

 مطالب مرتبط:

جشن آذرگان

برای خواندن سایر مطالب وارد مجله گردشگری منشور صلح شوید.

 جهت رزرو تور با شماره 02162714 در تماس باشید.