مسجد کوتوبیا | Koutoubia Mosque

همان طور که می دانید کشور مراکش در شمال آفریقا قرار دارد و یکی از مهم ترین شهرهای توریستی آن نیز شهر مراکش است. این عبادتگاه باشکوه و مشهور نیز در شهر مراکش قرار گرفته است. کوتوبیا بزرگترین مسجد شهر مراکش است و با نام های مختلفی شناخته می شود؛ از مشهورترین نام های آن می توان به کوتوبیه، جامع الکتوبیه، کوتوبین و مسجد کتابفروشان اشاره کرد. پنجره های قوس دار، سرامیک های تزیین شده، محوطه وسیع و مناره سر به فلک کشیده کوتوبیا در همان نگاه نخست شما را غرق در حیرت خواهد کرد. این روزها کوتوبیا را بیشتر با مناره بلندش می شناسند که چون یک قلعه در گوشه ای از مسجد قرار گرفته است. این مناره حدود 77 متر ارتفاع دارد و می گویند از بالای آن محله های اطراف به راحتی دیده می شود.

اغلب گردشگرانی که برای نخستین بار از مسجد کوتوبیا دیدن می کنند با این سوال مواجه می شوند که کوتوبیا چه معنایی دارد؟ زیرا این نام برای یک عبادتگاه کمی عجیب به نظر می رسد، به همین خاطر پیش از این که بیشتر با مسجد کوتوبیا آشنا شویم، نگاهی به چرایی نامگذاریش می اندازیم. ریشه این کلمه از کوتوبیین (Kutubiyyin یا koutoubiyyin) گرفته شده است. این کلمه در زبان عربی به صورت تقریبی مترادف بائع كتب در نظر گرفته می شود این کلمه به معنای کتابفروش (bookseller) است. علت این نام به بازاری برمی گردد که در فاصله 200 متری این مسجد قرار دارد. این بازار مشهور و دیدنی با نام جامع الفنا شناخته می شود و روزانه هم افراد بسیاری برای خرید کالاهای مورد نیازشان به آن مراجعه می کنند. گویا در زمان ساخت مسجد کوتوبیا در بازار جامع الفنا کتاب می فروختند. گفته می شود که در آن زمان بیش از 100 فروشنده کتاب در این مکان فعالیت می کردند.

مسجد کوتوبیا در بین سال های 1147 تا 1154 میلادی ساخته و در سال 1157 میلادی تکمیل شد، این مسجد در واقع عبادتگاهی بود که بعدها تغییر کرد و به شکل امروزی در آمد. مدتی بعد ابو يوسف يعقوب المنصور‎ حاکم موحدون بنا را بازسازی کرد و از زمان ساخت تا بازسازی های آن همه در دوران سلطنت همین فرد رخ داد. در طی این زمان متوجه شدند که محراب مسجد رو به قبله نیست. به همین خاطر جهت محراب را تغییر دادند. از این پس به خاطر تغییر محراب کوتوبیا را مسجد دوم خواندند؛ اما حقیقت این است که همه چیز مسجد از جمله معماری، ابعاد قسمت های مختلف و مواد مورد استفاده یکسان بودند. نکته قابل توجه این است که در مناره هیچ تغییری داده نشد و هنوز شکل ابتدایی خود را دارد. مهم ترین تغییری که در بنا دادند جهت قبله بود که در ابتدا 5 درجه بود و پس از بازسازی 10 درجه شد.

قسمت های مختلف مسجد کوتوبیا

1- حیاط مسجد کوتوبیا

این عبادتگاه حیاطی دوست داشتنی دارد؛ کوچک اما پر از آرامش. عرض حیاط 45 متر است و در میانش یک حوض برای وضو به چشم می خورد. هنگام اذان جمعیت فوج فوج از چهار در ورودی داخل مسجد می شوند. یکی از درها مستقیم رو به حیاط باز می شود و برای ورود به عبادتگاه ابتدا باید وارد حیاط شده و سپس داخل شوید.این حیاط را ساختند تا مکانی باشد برای وضو گرفتن و ورود به مسجد؛ اما پیشنهاد می کنیم کمی در آن درنگ کرده و اطراف را بنگرید. منار زیبای مسجد از اینجا بسیار دیدنیست و عطر گل ها و درختچه های باغچه هوش از سرتان خواهد برد.

2- شبستان ها

قسمت مهم دیگر مسجد شبستان هایش است. شبستان به قسمتی از مساجد گفته می شود که سقف دارد و ستون هایش به صورت یک شکل و موازی با هم ساخته شده اند. مهم ترین شبستان این مسجد به دیوار قبله منتهی می شود. دیوار قبله جاییست که آن را به عنوان قبله مسجد نشانه گذاری کرده اند. این شبستان زیبا در جنوب و انتهای اتاق نماز ساخته شده است.سه شبستان دیگر نیز درست عمود بر اتاق شمالی مسجد وجود دارند که به عنوان شبستان های مرکزی (The central naves) شناخته می شوند. جالب است بدانید که گذشته از این شبستان ها مسجد کوتوبیا 7 شبستان کوچکتر نیز دارد که موازی با هم هستند. به طور کلی می توان گفت که 17 شبستان کوچک و بزرگ در مسجد کوتوبیا به چشم می خورند که اغلب شبیه به هم هستند. در آخر بد نیست بدانید که گذشته از شبستان هایی که تا اینجا بر شمردیم چهار شبستان دیگر نیز وجود دارد که بین اتاق دعا و مسجد هستند.

3- منار مسجد کوتوبیا

منار مسجد کوتوبیا مهم ترین قسمت مسجد است. این منار توسط معماری به نام یایش (Ya'ish) اهل شهر مالاگا (Málaga) طراحی و ساخته شد. بد نیست بدانید که امروزه مالاگا در جنوب کشور اسپانیا قرار دارد. نام وی در کنده کاری هایی که روی منار وجود دارد، دیده می شود.

وقتی با دقت بیشتری به منار این عبادتگاه بنگرید متوجه خواهید شد که این بخش از مسجد حاصل دستان توانمند انسان هایی خلاق بوده است. برخی منابع ارتفاع منار را 70 متر و بعضی دیگر 77 متر بیان کرده اند، این اختلاف به این دلیل است که برخی اتاق موذن را جزو ارتفاع حساب می کنند و برخی دیگر خیر و حتا بعضی ها ارتفاع اتاق موذن را 8 متر می دانند. در هر صورت بی تردید با مناری مرتفع رو به رو هستیم که بالاترین قسمت آن مکان قرار گیری موذن است. برای رفتن به بالای منار حتما باید از پله های داخلی آن بالا بروید که متاسفانه این کار برای بازدیدکننده ها ممکن نیست. پایه مناره مربع شکل است که از هر طرف اضلاعش 12.8 متر هستند. وقتی ابعاد منار را تصور کنید متوجه خواهید شد که چقدر بزرگ است. این مناره از 29 کیلومتر دورتر از مسجد نیز دیده می شود. البته نا گفته نماند که ساخت ساختمان های بلند و حتا درخت های نخل سر به فلک کشیده در اطراف این مسجد ممنوع است و مسوولان در تلاشند که ابهت و شکوه مناره را حفظ کنند.

قوانین و نکات مربوط به مسجد کوتوبیا

• ممکن است از ورود غیرمسلمانان به مسجد جلوگیری شود. 
• برای ورود به مسجد باید پوشش اسلامی داشته باشید زیرا بومیان این سوال را مطرح می کنند که چگونه یک مسلمان می تواند پوشش اسلامی نداشته باشد، بنابراین از ورود افرادی که پوشش خوبی ندارند جلوگیری می شود.
• بازدیدکننده ها باید این نکته را به یاد داشته باشند که مسجد مکانی برای عبادت است نه فقط یک جاذبه گردشگری به همین خاطر باید احترام نمازگزاران را نگه داشت. 
• اگر کسی سعی کند به دور از دید نگهبان ها وارد مسجد شود بی تردید دستگیر خواهد شد.
• این نیایشگاه بهترین و بزرگترین مسجد مراکش است و مسلمانان زیادی برای عبادت به آن مراجعه می کنند، اگر قصد عبادت ندارید لطفا از بیرون مسجد را ببینید.
• اطراف این مسجد مکان خوبی برای پیاده روی است، پس کفش مناسب بپوشید و پول نقد هم همراه ببرید شاید گذرتان به بازار اطراف افتاد.
• می توانید در کافه های اطراف مسجد بنشینید و از فضا لذت ببرید. پیشنهاد می کنیم که هنگام غروب خورشید را برای این کار انتخاب کنید.

مطالب مرتبط:

کاخ الحمرا اسپانیا

برای خواندن سایر مطالب وارد مجله گردشگری منشور صلح شوید.

جهت رزرو تور و سغر به مراکش با شماره 02162714 در تماس باشید.

برای رزرو بلیط هواپیما کلیک کنید.