انتشار : ۱۱ دی , ۱۴۰۲
این كلیسا در دل شهرها و روستاهای ترکنشین و مسلماننشین قرار دارد و تجمع سالانه مسیحیان برای برگزاری مراسم مذهبی با استقبال قابلتوجه شیعیان منطقه همراه بوده و برخی از مردم منطقه نیز میزبان مسافران این آیین مسیحی هستند. اين بنای تاريخی و مذهبی بهدلیل داشتن معماری بینظیر در تيرماه سال ۱۳۸۷ در سی و دومين نشست ميراث جهانی يونسكو در كبک كانادا، بههمراه دو کلیسای سن استپانوس و زور زور در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.
تاتائوس یکی از حواریون عیسی مسیح بود که در حدود سال ۴۰ میلادی به دعوت «آبکار»، پادشاه ارمنستان، برای تبلیغ دین مسیحیت راهی این سرزمین شد. بعد از مرگ آبکار، فردی به نام سانادروک به پادشاهی رسید. وی بههمراه دخترش که «ساندخت» نام داشت، دین مسیح را پذیرفتند؛ اما اندکی بعد سانادروک این دین را ترک کرد و با تاتائوس به مخالفت برخاست. در سال ۶۶ میلادی تادئوس مقدس بههمراه ساندخت و چند نفر دیگر که به دین مسیحیت ایمان آورده بودند، به دستور این پادشاه دستگیر شدند و پس از شکنجه به قتل رسیدند و تادئوس مقدس در مکان فعلی دیر مدفون شد. بعدها روی قبر او نمازخانه كوچكی ساختند و در قرن هفتم ميلادی، اين نمازخانه به كليسای بزرگی تبديل شد.
کلیسای تادئوس مقدس، که نام دیگر قره کلیسا است، در زبان ارمنی «سورپ تادئوسی وانک» (به زبان ارمنی: Սուրբ Թադէոսի վանք و به لاتین: Surb Tadeosi vank) نامیده میشود. این کلیسا در بین ارمنیان به تاده مقدس معروف است و مورخان سده هشتم هجری به بعد نیز در آثار خود از آن با نام قرا کلیسا نام بردهاند. تصور میشود به کار بردن واژه «قره» برای این کلیسا که در زبان ترکی بهمعنای سیاه است، بهعلت استفاده از سنگ سیاه در ساختمان آن باشد؛ هرچند زبان مردم آذربایجان تا قبل از نفوذ زبان ترکی، زبان آذری (زبان باستانی آذربایجان) بوده است و مطمئناً در ادوار پیش از سده هشتم هجری قمری، کلیسای طاطاووس نامی دیگر داشته است.
در گویشهای تاتی و هرزنی که از زبان آذری هستند واژههای «کله» یا «کالا» به معنی «بزرگ» است. قرا در زبان ترکی آذری به معنی بزرگ است و خود تغییر یافته واژه «کلان» است؛ بنابراین قرا کلیسا در اصل «کارا کلیسا» یا «کالا کلیسا» بوده است. از آن جایی که ارمنیها به دیرها، مجتمع فرهنگی، هنری، ادبی و دینی «وانک» میگویند، وانک تاتووس همانند سایر وانکهای ارمنیها، محل اجتماع طلاب و خطاطان و خوشنویسان، فلاسفه، مورخان و دانشمندان بود و کتابخانه وانک نیز مورد استفاده آنان قرار میگرفت و کلمه وانک با مفهوم نام آذری کلیسا «کارا» کاملاً مطابقت دارد؛ در حال حاضر نیز این کلیسا به نام «قرا کلیسا» یا «قره کلیسا» معروف است.
قره کلیسا معماری زیبا و چشمنوازی دارد و در میان کلیساهای ایران زبانزد است و ویژگیهای منحصربهفردی دارد. از جمله مهمترین شاخصههای قره كلیسا میتوان به تزیین این اثر باستانی با داستانهای شاهنامه اشاره كرد كه زیبایی خاصی به این اثر بخشیده است. تکنیک و حجمپردازی این کلیسا نیز در نوبه خود از کمنظیرترین پرداختهای هنرهای تجسمی است. نقش برجستههای کلیسا در نهايت زيبايی، ظرافت، تناسب و با مضامين مرتبطی به دست هنرمندان باذوق، باتجربه و بامهارت اجرا شدهاند.
مساحت قره کلیسا ۶,۲۸۵ متر مربع است که با دیوارهای بلند و برج و بارو محصور شده و شباهت بسیاری به کلیسای «اچمیادزین» ارمنستان دارد. این کلیسا دو بخش دارد که بخش قديمی با سنگهای تراشيده و سياه و بخش جديد نيز با سنگهای سفيد ساخته شده و با دو گنبد زیبا در اندازههای ۲۴ و ۱۸ متر مزین شده است. در اطراف این مکان نیز ۴۴ باب دیر وجود دارد.کلیسای جامع طاطاووس مقدس شامل مجموعهای از فضاهای جانبی مشتمل بر دو حیاط شرقی و غربی و ۴۷ اتاق است که به راهبان، طلبهها، محققان و نویسندگان، نگهبانان کلیسا و کتابخانه آن تعلق داشته است. علاوه بر آن، زیرزمین کوچکی نیز در زیر اتاقها قرار دارد و فضاهای کوچکی نظیر ناهارخوری، آشپزخانه، آسیاب، عصارخانه، دخمهای برای نگهداری غذا و فضاهای دیگری در حیاط جانبی غربی است.
برای خواندن سایر مطالب وارد مجله گردشگری منشور صلح شوید.