منشور صلح پارسیان
انتشار : ۰۹ مهر , ۱۴۰۲
همه چیز درباره مجسمه شاپور اول
شاپور اول فرزند اردشیر بابکان بنیان‌گذار سلسله ساسانی و از مقتدرترین پادشاهان تاریخ ایران بود. وی پس از به سلطنت رسیدن، شکست‌ها و پیروزی‌های بسیاری را تجربه کرد و از خود یادگاری‌های فراوانی برجای گذاشت. یکی از این یادگاری‌ها، مجسمه‌ای است که از او در غار شاپور قرار دارد و هر ساله گردشگران فراوانی را به سوی خود می‌کشاند. بر اساس شواهد موجود در حدود 1400 تا 1800 سال پیش، هنرمندان دوره ساسانی، درون غار شاپور دست به ساخت مجسمه‌ای از وی زدند. پیکره‌ای 7 متری که روی سنگ‌های کف غار و روی یک استالاگمیت طبیعی (چکنده)، با ظرافت و هنرمندی تمام ساخته شده است و اوج هنر هنرمندان آن دوران را به نمایش می‌گذارد.
غار شاپور
از شیراز به سمت کازرون و از آنجا به شهر باستانی بیشاپور می‌رویم که روزگاری پایتخت ساسانیان بود و یکی از شگفتی‌های دوران باستان محسوب می‌شود. از بیشاپور مسیر خود را به سمت دره چوگان ادامه می‌دهیم، در فاصله 4 کیلومتری از دهانه دره چوگان، غاری را می‌بینیم که به عنوان غار شاپور شناخته می‌شود. قدمت این غار به طور دقیق مشخص نیست اما باستان‌شناسان سن مجسمه شاپور را در حدود 2000 سال تخمین می‌زنند. غار شاپور در کوهی در دشت تنگ چوگان به شکل نیم‌دایره شکل گرفته که دیوارهای ورودی این تنگه پوشیده از نقوش تراشیده شده روی سنگ است و هر کدام برگی از تاریخ دوره ساسانیان را روایت می‌کند. به دلیل وجود مجسمه شاپور ساسانی و قدمت آن، این غار برجسته‌ترین غار گردشگرپذیر استان فارس محسوب می‌شود. طبق گفته پرفسور گیرشمن، غار دارای چندین تالار است که به وسیله دریاچه‌های کوچک از هم جدا شده‌اند که در حال حاضر به علت بارندگی کم چیزی از این دریاچه‌ها باقی نمانده و آن‌ها جای خود را به مکان‌هایی از گل‌ولای داده‌اند.
ویژگی ظاهری
این پیکره سنگی، شاپور اول را در حالت ایستاده، رو به محوطه تنگه چوگان نشان می‌دهد و لباس و تاج او شبیه به لباس و تاج دیگر شاهان ساسانی است. پیکره شاپور در قسمت بالاتنه عضلانی و در قسمت پایین‌تنه، باریک‌تر است؛ مجسمه او در حدود ۷ متر ارتفاع و در حدود دو متر پهنا (عرض شانه) دارد. صورت تندیس چشمانی درشت، ابروانی نازک، لبانی بسته با ریشی کوتاه و نازک دارد که این ریش در زیر چانه بلند و آرایش شده است. پیکره را با دو گوشواره، گردنبند و دستبندی در دست راست آراسته‌اند و در قسمت بالاتنه آن تن‌پوشی تنگ با چین‌های ریز خودنمایی می‌کند. خطی به شکل نیم‌دایره در پایین گردن، نشان‌دهنده زیرپوش اوست و شلواری گشاد و بلند به تن دارد. چین‌های شلوار برای ایستایی بیشتر مجسمه روی زمین تراشیده شده‌اند. شاپور کمربندی به دور کمر بسته و شمشيری به آن آويخته است؛ دست راست تندیس بر کمر و دست چپ بر قبضه شمشیر قرار دارد. پای چپ پیکره کمی جلوتر از دیگری است و کفش‌های بنددار به پا دارد. متاسفانه پای راست پیکره امروزه آسیب جدی دیده است.
آسیب دیدن مجسمه و مرمت
در زمان حمله اعراب به ایران به دستور یک سردار عرب به نام نصر بن سیار آثار تاریخی و هنری شهر بیشاپور تخریب شد که یکی از آن‌ها مجسمه شاپور یکم بود. در پی این حادثه قسمت عمده‌ای از دست‌وپای تندیس شکسته شد اما سر و بالاتنه آن سالم ماند. علت آسیب ندیدن این بخش در هنگام واژگونی را دقت پیکر‌تراش در ساخت قسمت سر می‌دانند؛ وی نوارهای پهن کلاه شاپور را از پشت به صورت هندسی در آورده و به تن متصل کرده بود که این‌کار منجر به افزایش مقاومت سروصورت تندیس شده بود. البته برخی علت این واژگونی را زمین‌لرزه بین قرن‌های 14 تا 18 می‌دانند.تندیس شاپور اول، که طی سالیان طولانی بر زمین افتاده بود سرانجام در سال ۱۳۳۶ خورشیدی به همت سپاه پنجم ارتش فارس دوباره سرپا شد. پیکره تندیس را روی دو ستون بتنی قرار دادند و قطعات جدا شده را کنارش گذاشتند. متاسفانه مرمت به صورت شتاب‌زده انجام شد و هیچ‌‌گونه عملیات استحکام‌بخشی، حفاظت و مرمت اصولی روی این پیکره صورت نگرفت.
ثبت ملی و جهانی غار و مجسمه شاپور اول
این مکان در ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ با شمارهٔ ۱۵۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. همچنین در 9 تیرماه سال 1397 به عنوان بیست‌وسومین اثر از ایران و چهارمین اثر از استان فارس در قالب منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس، در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است.
مطالب مرتبط:
برای خواندن سایر مطالب اینجا کلیک کنید
جهت رزرو تور و سفر به شیراز با شماره 02162714 تماس بگیرید