کلیسای سرکیس مقدس یا کلیسای سارکیس مقدس (Saint Sarkis Cathedral) کلیسایی متعلق به ارمنیان است که از سال 1349 در قلب شهر تهران قرار دارد. این کلیسا با هزینه یکی از خیران ارمنی به نام «مارکار سرکیسیان» ساخته شده و طرح آن کاری از مهندس اوژن آفتاندلیانس است. نمای سفید رنگ این بنا آرامش خاصی دارد و قامت افراشته آن شکوه و صلابت چشم نوازی را به چشمان شما هدیه می دهد. پیش از آنکه این کلیسا ساخته شود، مقر خلیفه‌گری ارامنه تهران، در کلیسای مریم مقدس بود؛ اما پس از اتمام ساخت کلیسای سرکیس مقدس به این مکان منتقل شد. خلیفه‌گری ارمنی‌های تهران، یک مرجع و سازمان دینی است که مسوولیت اداره امور ارمنی‌های تهران و منطقه شمال کشور را بر عهده دارد و در زمینه اداره امور کلیساها، مدارس، گورستان‌ها و رسیدگی به زندگی فرهنگی و اجتماعی ارمنی‌های حوزه تهران فعالیت می کند. پس از انتقال ساختمان این مرجع دینی به کلیسای سرکیس مقدس، از این کلیسا به عنوان نماد مسیحیت تهران یاد می شود.

معماری کلیسای سرکیس مقدس

کلیسای سرکیس مقدس ابعادی به طول ۳۶/۵ متر و عرض ۱۷/۸ متر دارد و از آن به عنوان بزرگترین کلیسای تهران یاد می کنند. مهندس آفتاندلیانس برای ساخت کلیسای سرکیس مقدس از معماری قرون وسطی و عصر جدید ارمنستان الهام گرفته اما در عین حال تغییرات قابل توجهی در این دو سبک معماری ایجاد کرده است. این کلیسا بر اساس پلان بازیلیکا ساخته شده است. بازیلیکا به کلیساهای مهم و بزرگی اتلاق می‌شود که شکل صلیب دارند. پلان کلیسای سرکیس نیز چه از داخل و چه از خارج به شکل بازیلیکاست و مستطیلی با جهت طولی شرق به غرب را تشکیل می دهد. در کلیسای سرکیس مقدس امانت خانه های دو سوی محراب، در سمت شرقی ساختمان قرار دارند و راهروی ورودی اصلی، در غرب بنا واقع شده است. نحوه قرار گیری این عناصر در کنار هم باعث می شود که کلیسا از داخل نیز دارای پلان صلیبی شکل باشد.

در ادامه بخش های مختلف این کلیسا را مرور می کنیم:

1- گنبد

کلیسای سرکیس مقدس به شیوه تک ناوی ساخته شده است، طراح بنا به خوبی می دانسته که در کلیساهای تک ناوی وزن سقف بنا به وسیله قوس‌های واقع در زیر سقف، به دیوارهای طولی دو طرف بنا وارد می شود. به همین دلیل این بناها نمی‌توانند عرض زیادی داشته باشند چرا که در تحمل وزن سقف به مشکل بر می خورند. سازه های چنینی معمولا بناهایی کوچک و فاقد گنبد هستند در حالی که کلیسای سرکیس مقدس، هم بزرگ است و هم گنبدی بر فراز خود دارد. این نشان دهنده هوشمندی معمار است که معماری کلیساهای تک ناوی را با معماری تالارهای گنبد دار در آمیخته تا بتواند گنبد بزرگی بر روی بنا قرار دهد؛ گنبدی که گویی بدون داشتن تکیه گاه بر روی سقف مستقر شده و در هوا معلق است. 

2- ناقوسخانه ها

ورودی های کلیسای سرکیس مقدس در دیوار غربی بنا واقع شده اند. یک ورودی اصلی و بزرگتر در وسط قرار دارد و دو ورودی کوچکتر نیز در دو طرف شمال و جنوب بنا دیده می شوند. این دو ورودی کوچک عقب تر از ورودی اصلی و در زیر ‏برج های ناقوس قرار گرفته اند. قسمت بالای دیوار ضلع غربی، دارای سنتوری( سه‌گوش بالای درگاه جلوخان سَنتوری نام دارد که بیشتر در معماری یونانی و رومی استفاده می شده است) با ارتفاع کم است. این دیوار بر خلاف دیوارهای دیگر قسمت های ‏کلیسا نمایی شیشه ای با نقش صلیب های بزرگ داشت که پس از تخریب در جریان جنگ تحمیلی تغییر یافت. از آنجا که کلیسا بر روی سکوی نسبتا کوتاهی ساخته شده، طراح در بخش غربی آن پله هایی را تعبیه کرده که در مقابل در ورودی کلیسا قرار دارند.

می توان 3 بخش برای صحن کلیسا در نظر گرفت: شرقی، غربی و میانی. قسمت میانی از دو قسمت شرقی و غربی پهن تر است و از هر طرف ۷۵ سانتی‌متر پهنای بیشتری دارد. گنبد 16 ضلعی بنا در این قسمت دیده می شود و به وسیله یک چهار ضلعی بر روی یک چهار طاقی قرار گرفته است. چهار طاقی نیز بر روی شاه تیرها تکیه دارد و در ساق و گنبد کلیسا نورگیرهای زیادی دیده می شود.

در بالای دیوارهای خارجی قسمت میانی صحن، یک سنتوری تعبیه شده است که به دلیل همانگ سازی با بالای دیوارهای صحن های شرقی و غربی زاویه ای باز و قاعدتا، ارتفاع کمی دارد. هریک از دیوارهای صحن میانی، دارای سه نورگیر باریک هستند که از بالا تا پایین دیوار امتداد یافته اند. این در حالی است که در دیوارهای صحن های شرقی و غربی تنها از دو نورگیر، استفاده شده است. شیشه های نورگیرها مزین به نقاشی  هایی با موضوعات ملی و مذهبی ‏ارمنیان هستند و جلوه بسیار زیبایی دارند.

4- محراب

محراب کلیسا به صورت نیم دایره بوده و بر اساس سنت کلیساهای ارمنیان در سمت شرقی بنا واقع شده است. کف این قسمت بالاتر از کف صحن کلیساست و یک نورگیر در آن دیده می شود. در دو سوی محراب، امانت خانه ها به چشم می خورند که هر یک نورگیر کوچکی دارند. این امانت خانه ها یک ورودی به داخل صحن کلیسا دارند و ورودی مجزایی نیز به محوطه خارج از بنا در آنها تعبیه شده است.

دیوارهای بالای محراب و دو سمت آن با نقاشی‌های دیواری مزین است. موضوع های این نقاشی ها از کتاب مقدس، اثر ادمان آیوازیان، بر گرفته شده اند.

آداب ورود

کلیسا مکانی مقدس برای مسیحیان است پس به هنگام حضور در آن احترام این مکان را حفظ کنید. عکس برداری و صحبت با همراهان در فضای کلیسا ممنوع است.

اگر قصد دارید که در این کلیسا شمع روشن کنید باید آن را از فروشگاهی که در حیاط کلیسا وجود دارد بخرید چرا که از شمع های باریک و مخصوصی استفاده می شود.

خوردن و آشامیدن و به ویژه جویدن آدامس در کلیسا ممنوع است.

به هنگام ورود و حضور در کلیسا نباید عینک تان را بالای سرتان بزنید.

به هنگام نشستن در کلیسا پای تان را روی پای دیگر نیندازید؛ این کار نوعی بی احترامی محسوب می شود.

سعی کنید از فضای معنوی این مکان بهره مند شوید و از صحبت های اضافی، تولید صدا و کارهای ناشایست جدا بپرهیزید.

 مطالب مرتبط:

کلیسای وانک اصفهان

برای خواندن سایر مطالب وارد مجله گردشگری منشور صلح شوید

جهت رزرو تور با شماره 02162714 در تماس باشید