همه چیز درباره باغ عفیف آباد شیراز

«باغ عفیف‌ آباد» یا «باغ گلشن» از باغ‌های تاریخی و جاذبه های گردشگری شیراز به شمار می‌رود و ویژگی‌های معماری چندین دوره (هخامنشی، ساسانی و قاجاریه) را در خود دارد. این باغ که در ۱۰ خرداد ۱۳۵۱ با شماره ۹۱۳ به ثبت ملی رسید، اکنون تحت اختیار سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی است. باغ زیبای عفیف آباد به‌دلیل قرار داشتن یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های نظامی خاورمیانه در آن رنگ و بویی کاملا نظامی به خود گرفته و در گوشه و کنار آن می‌توانید انواع ادوات نظامی و حتی تانک و توپ‌های بسیار قدیمی را مشاهده کنید.

برای رزرو بلیط هواپیما اینجا کلیک کنید

در دوره قاجار و سال 1284 هجری قمری بود که میرزا علی محمدخان قوام الملک دوم بنایی را در یکی از محله‌های اعیان‌نشین شیراز ساخت. علی محمدخان پسر حاج علی اکبر خان قوام بود و به قوام الملک شهرت داشت. خاندان قوام شیرازی از خاندان‌های قدرتمند و با نفوذ شیراز در دوره قاجار بودند و تسلط زیادی بر این منطقه داشتند. میرزا علی محمدخان برای احداث بنای شاهانه‌اش باغی را در خیابان عفیف آباد کنونی خرید که به دوره صفویان تعلق داشت. یعقوب خان ذوالقدر، حکمران فارس در زمان شاه عباس، قلعه‌ای محکم از سنگ‌های گورستان جعفرآباد و مصلی در باغ ساخت و نامش را گلشن نهاد. ساختمان به‌مرور زمان تخریب شده بود و حال نوبت قوام الملک دوم بود تا به آن سروسامانی دهد. او به نوسازی باغ و درختانش همت گماشت و عمارتی زیبا و چشم‌نواز را در میان آن ساخت. قوام الملک دوم برای آبیاری درختان باغ قنات «لیمک» را در همان حوالی خرید و به این ترتیب مجموعه‌ای کامل را برای خود بنا کرد.

باغ عفیف آباد

ر اواخر دوران قاجار، عفیفه خانم، خواهرزاده بانی باغ، آن را به دست آورد و ساختار آن را متحول ساخت. این تغییرات به‌حدی بود که کم‌کم نام باغ به عفیف آباد مشهور شد. در زمان پهلوی، وارثان باغ، این بنای شاهانه را به فرح پهلوی همسر محمدرضا شاه هدیه دادند و در سال ۱۳۴۰ خورشیدی نیز ارتش آن را در مزایده به دست آورد. ارتش، حدود 7 سال از 1342 تا 1349 خورشیدی برای مرمت قسمت‌های مختلف این باغ زمان گذاشت. آن‌ها از الگوی کاخ ورسای فرانسه برای محوطه‌سازی باغ استفاده کردند. این مکان در آن زمان تفرجگاهی برای امرای ارتش به شمار می‌رفت و طبقه دوم آن نیز برای استقرار فرح دیبا و خاندان پهلوی آماده شده بود. پس از انقلاب اسلامی این مجموعه همچنان به ارتش تعلق داشت و همزمان با روز ارتش در تاریخ ۲۹ فروردین ۱۳۷۰، به موزه نظامی شماره ۲ کشور تبدیل شد. از آن زمان تاکنون این اثر به‌عنوان موزه نظامى تحت اختیار سازمان عقیدتى و سیاسى ارتش جمهورى اسلامى ایران قرار دارد و دارای دو بخش اصلی موزه اسلحه و موزه عبرت است.

دیواری آجری دورتادور باغ کشیده شده و آن را از مناطق اطراف جدا کرده است. ورودی باغ، یک در چوبی است که در ضلع شمالی آن قرار دارد و در پیشانی سردر، نقش دو شیر به چشم می‌خورد که گویی در را میان پنجه‌های خود دارند. از در که بگذرید وارد دالانی می‌شوید که شما را به فضای اصلی باغ هدایت می‌کند. در دو سوی این دالان دو اتاقک با سقف چوبی قرار دارد که اتاق نگهبانی‌اند. حوضی مستطیل شکل و بزرگ فواره‌دار و درختان اطراف آن اولین چیزی است که در بدو ورود به باغ به چشمتان می‌آید. این حوض علاوه بر زیبا کردن مجموعه، فضای باغ را در فصول گرم نیز خنک می‌کند. باغ‌آرایی و گل‌آرایی بسیار زیبایی در این باغ به چشم می‌خورد که نمونه ارزشمندی از گل‌آرایی ایرانی به شمار می‌رود. وجه تمایز این باغ از سایر باغ‌ها حفظ کامل شیوه‌ باغ‌آرایی سنتی ایرانی در آن است و اثری از باغ‌آرایی نوین در آن به چشم نمی‌خورد. گذرگاه اصلی باغ از جلوی حوض مستطیلی شروع می‌شود و در امتداد آن، ساختمانی چشم‌نواز خودنمایی می‌کند. ابعاد باغ حدود 500 در 250 متر است که در تمام گذرگاه‌های آن، درختان سرو و کاج و چنار، بید، عرعر و غیره و درختان میوه‌ای همچون انار و نارنج قد علم کرده‌اند و در باغچه‏‌ها نیز آب‌نما وجود دارد. 

عمارت باغ عفیف آباد  2 طبقه دارد که دارای شباهت‌هایی به باغ ارم شیراز است و حدود 30 اتاق و تالار را در آن می‌توان یافت. تمامى اتاق‏‌ها سقف و درهاى چوبى دارند که همگی دارای تزییناتی قابل توجه‌اند. نمای اصلی عمارت باغ مانند باغ ارم شیراز، به‌سمت شرق و حوض بسیار وسیع باغ درست در جلوی آن قرار گرفته است. دورادور طبقه دوم عمارت، ایوانی با ستون‌های زیبا دارد و همه اتاق‌های این طبقه دارای دسترسی به این ایوان وسیع هستند. در اینجا نقشی از تاج‌گذاری یکی از پادشاهان ساسانی را می‌بینید که آن را به‌ زیبایی با کاشی پیاده‌سازی کرده‌اند. در این نقش موبدى، تاج سلطنتى را به شاه تقدیم می‌کند. 

 باغ عفیف اباد

طبقه اول | موزه نظامی 

طبقه دوم | موزه عبرت

حمام سنتی

از دیگر دیدنی‌های این باغ حمام آن است که در قسمت غربی ساختمان قرار دارد و بر اساس شیوه‌ سنتی حمام‌های ایرانی ساخته شده است. این حمام دو خزینه‌ آب سرد و آب گرم دارد و از قراردادن دیگ مسی در کف خزینه آب گرم درست می‌کردند. دیوارهای این حمام که به روشی بسیار ابتدایی مرمت و بازسازی شده‌اند با نقش‌های برجسته‌ای مثل «فرهاد در کوه بیستون»، «صحنه‌ ورود حضرت یوسف به جمع زنان مصری» و «دیدار مردم با خسرو پرویز» پوشیده شده است. متاسفانه سبک مرمت این حمام هم حس و حال واقعی آن را از بین برده و از جذابیت آن کاسته است. پشت بام حمام نیز دارای مناره و قبه است.

قهوه‌خانه 

ساختمان قهوه‌خانه‌ سنتی باغ عفیف‌ آباد که در سمت راست در ورودی باغ قرار دارد، به شیوه‌ معماری ایرانی ساخته شده است و حوض کوچکی وسط حیاط آن دیده می‌شود. سالن قهوه‌خانه دارای ۶ حجره است که روی دیوار‌های آن نقش‌هایی از شاهنامه‌ فردوسی مثل «داستان زال و سیمرغ» یا «نبرد رستم و اسفندیار» نقاشی شده‌اند. همچنین در مرکز قهوه‌خانه حوض کوچکی قرار دارد که ستون میانی سالن در آن جای گرفته است. متاسفانه در حال حاضر این قهوه‌خانه کاربری تجاری دارد که از زیبایی آن کاسته است.

باغ عفیف آباد 

مطالب مرتبط:

عمارت شاپوری شیراز 

جهت خواندن سایر مطالب وارد مجله گردشگری منشور صلح شوید

برای رزرو تور و سفر به شیراز با شماره 02162714 در تماس باشید