منشور صلح پارسیان
انتشار : ۲۰ تیر , ۱۴۰۲
در مرکز شهر خرم آباد و در بلندای تپه ای مشرف بر شهر، بنای تاریخی وجود دارد که نامش قلعه فلک الافلاک یا دژ شاپور خواست است. این قلعه با نام دوازده برجی هم شناخته می شود. این بنا در مرکز شهر خرم آباد قرار گرفته است و چشم گیر ترین اثر تاریخی و گردشگری این شهر است. قدمت این قلعه به دوران ساسانیان می رسد. ساسانیان شهری به نام شاپورخواست ،در حدود منطقه ی کنونی خرم آباد ساختند که بعد ها ویران شد و حدود سده ی هفتم هجری، خرم آباد فعلی جایگزین آن شد. گمان می رود که قلعه فلک الافلاک همان دژ شاپور خواست است که در دوره ی حکومت ساسانیان از آن برای اهداف حکومتی و نظامی استفاده می شده است.
برای خرید بلیط هواپیما و سفر به لرستان اینجا کلیک کنید.
قلعه فلک الافلاک
وسعت تقریبی قلعه فلک الافلاک حدود 5300 متر مربع می باشد و دارای 8 برج، 2 صحن و 300 جان پناه می باشد. فضای داخلی قلعه به چهار تالار بزرگ و تعداد 124 اتاق تقسیم می شود. ارتفاع بلندترین دیوار قلعه از سطح تپه های اطراف 23 متر و از سطح زمین 40 متر می باشد. عمده‌ی مصالحی که در ساخت قلعه از آنها استفاده شده شامل سنگ، آجر (قرمز و بزرگ)، خشت و ملات گچ و آهک است. قلعه فلک افلاک در تاریخ 10 مهر ماه 1348 و به شماره 883 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. با منشور صلح همراه باشد تا اطلاعات بیشتری از این مکان تاریخی کسب کنید.
قلعه فلک افلاک
این قلعه به لحاظ موقیعت استراتژیک خود در قرن چهارم هجری قمری به عنوان مقر حکومت آل حسنویه ( آل حسنویه خاندان کُرد شیعه بودند که در سده چهارم قمری در کوه‌های زاگرس،کردستان، کرمانشاه، بروجرد، همدان، لرستان و ایلام تا نزدیک به خوزستان حکومت می کردند ) و گنجور در زمان آل بویه بود. در دوران صفویه تا قاجار مقر حکومت اتابکان لر کوچک و والیان لرستان بود. در زمان حکومت قاجار خزانه حکومتی خاندان بدر ( خاندان بدر در دوره آقامحمدخان قاجار، منصب حکومتی داشت و فرزندانش تا دوره پهلوی در برخی مناصب همچون وزارت امور خارجه، رئیس گمرک خانه و ... بودند ) بود، همچنین در سال 1237 هجری قمری به دستور محمد علی میرزا دولتشاه ( حاکم وقت کرمانشاه و لرستان در دوران سلطنت فتحعلی شاه قاجار ) قلعه فلک الافلاک که در آن زمان به صورت نیمه مخروبه در آمده بود بازسازی و مرمت شد و دیوان خانه و سرباز خانه ای نیز به دستور وی در پایین قلعه ساخته شد. همچنین قلعه یک بار نیز در سال 1389 مورد مرمت و باز سازی قرار گرفت.
عکس قلعه فلک الافلاک در دوران قاجار
قلعه فلک الافلاک در دوران پهلوی کاربری نظامی و زندان داشت. در دوران پهلوی اول ساختمانهایی جهت اصطبل و سرباز خانه و ستاد لشکر 5 ارتش در محدوده ی قلعه احداث شد. تا سال ۱۳۳۰ مهمات لشکر ۵ در این قلعه نگهداری می شد و پس از آن فلک الافلاک را برای میزبانی از تبعیدی ها و زندانیان سیاسی در نظر گرفتند. در سال ۱۳۳۸ برج تازه ساز (برج شمال غربی) بر اثر زلزله تخریب شد. فلک الافلاک تا سال ۱۳۴۷ به عنوان زندان مورد استفاده قرار می گرفت و در سال ۱۳۴۸ برای مدتی کوتاه به بایگانی راکد ارتش اختصاص یافت. در نهایت در سال ۱۳۴۹ این اثر تاریخی توسط ارتش به وزارت فرهنگ و هنر واگذار شد.
عکس قلعه فلک الافلاک در دهه 1330 شمسی
قلعه فلک الافلاک درای قسمت های مختلفی از جمله حیاط ها، چاه و حمام می باشد که در ادامه مطلب به تفسیر به معرفی آنها خواهیم پرداخت.
حیاط اول این قلعه توسط چهار برج احاطه شده است، که دو برج در شمال و شمال غربی حیاط و دو برج دیگر در جنوب و جنوب غربی حیاط قرارگرفته اند. ابعاد این حیاط که در جهت شمالی- جنوبی طراحی شده است، 31 در 22/5 متر می باشد.
حیاط اول قلعه فلک الافلاک
در ضلع شمالی حیاط اول و در نزدیکی چاه قلعه بخشی موسوم به حمام قدیمی وجود داشته است. این حمام تا اواخر دوره ی قاجار قابل استفاده بوده و اکنون نیز آثاری از آن مانند تنبوشه های سفالی، نقش های آهک بری و کانال های زیر زمینی قابل مشاهده است.
چاه آب قلعه در قسمت شمال شرقی حیاط اول و در پشت یک طاق نمای بلند قرار گرفته است. این چاه که در گذشته آب مود نیاز ساکنین قلعه را تامین میکرده دارای عمق 40 متری می باشد. این چاه با برش صخره به سرچشمه آب گلستان مرتبط شده. چشمه گلستان، عنوان چشمه ای است که در زیر تپه قلعه جریان دارد. این چاه به عنوان عمیق ترین چاه دستکند ایران شهرت دارد و اکنون نیز قابل بهره برداری است.
چاه آب قلعه فلک الافلاک
ابعاد این حیاط که در جهت شرقی- غربی قرار گرفته 29 در 21 متر طراحی شده است. در اطراف این حیاط اتاق های متعددی قرار دارد که به یکدیگر راه دارند و امروزه به عنوان موزه از آنها استفاده می شود. این حیاط نیز مانند حیاط اول دارای چهار برج می باشد.
حیاط دوم قلعه فلک الافلاک
در سال 1354 موزه مردم شناسی و مفرغ لرستان در قلعه فلک الافلاک با قرار دادن برخی مدارک فرهنگی کار خود را آغاز کرد. اما پس از انقلاب سال 1357 و در دوران جنگ موزه فعالیتی نداشته است. موزه در سال 1367 و پس از پایان جنگ فعالیت خود را از سر گرفت. موزه قلعه بین سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷ به علت نبود امکانات نگهداری استاندارد تعطیل بود. موزه قلعه ی فلک افلاک در حال حاضر دارای دو موزه باستانشناسی و مردم شناسی می باشد.
در موزه باستانشناسی ۱۲ ویترین وجود دارد که در هر یک ۵۰ اثر تاریخی از آثار کشف شده در استان لرستان را می بینید. گفته می شود در زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران، حاکمان منطقه، برای حفظ اشیای طلا و نقره، آنها را پنهان کردند تا به دست غارتگران نیفتند. دو هزار سال بعد دزدان، این اشیا را به صورت تصادفی پیدا کردند و امروزه در موزه قلعه تعدادی از آنها را می توانید ببینید. مهم ترین اشیای این موزه اشیای کشف شده در غار کلماکره لرستان هستند که قدمت آنها به دوران هخامنشی و پیش از آن می رسد. در این بخش از موزه ابزار و وسایل چیده شده جلوه ای از فرهنگ و تمدن کهن لرستان به شمار می روند.
موزه باستان شناسی قلعه فلک الافلاک
موزه‌ی مردم‌شناسی در بخش جنوبی حیاط دوم قرار دارد و در آن، عکس‌ها و ماکت‌های کوچک و بزرگ زیادی از بخش‌های مختلف زندگی روستایی و عشایری مردم لرستان و باورها و اعتقادات آنان، ابزار و وسایل روشنایی سنتی، کتابت و لوازم مربوط به آن، پوشاک سنتی مردان و زنان، ابزار و صنایع کشاورزی بومی، گالری عکس از مناظر طبیعی و زندگی مردم و مراسم سوگواری و عروسی به نمایش گذاشته شده است.
موزه مردم شناسی قلعه فلک افلاک
زمان بازدید: شش ماه اول سال 8 الی 21 و شش ماه دوم سال 8 الی 19.
قیمت بلیط : 5000 تومان، 43000 تومان برای گردشگران خارجی.
تعطیلی هفته: فقط موزه های قلعه در روزهای دوشنبه تعطیل هستند.
تعطیلی سالانه: کل مجموعه در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی، ۲۱ رمضان شهادت امام علی، ۲۸ صفر رحلت پیامبر، ۱۴ خرداد رحلت امام خمینی، ۲۵ شوال شهادت امام جعفر صادق تعطیل است.
آدرس: خرم آباد، خیابان امام خمینی.
شماره تلفن: 33312511 - 066
برای خواندن سایر مطالب وارد مجله گردشگری منشور صلح شوید.